ÇOCUKLARDA ÖFKE KONTROLÜ

Öfke bütün insanlarda var olan temel bir heyecandır ve kişiyi bireysel farklılıklar üzerinde çalışmak ve çatışmayla başa çıkmayı öğrenmek gibi yapıcı toplumsal etkileşimlere motive eder. Bu haliyle normal ve sağlıklıdır, duygusal dengelemeye katkı sağlar.

Öfke hem dışsal hem de içsel bazı olaylarla ortaya çıkabilir. Öfkemizin ortaya çıkmasından kendi kişisel sorunlarımız ve kuruntularımız etkili olabileceği gibi daha önceleri başımızdan geçmiş bazı olaylar etkili olabilmektedir.

Öfke ve saldırganlık, çoğu zaman birbiriyle ilişkili olarak ele alınmaktadır. Saldırganlık, öfkeyle ilişkili olmasına rağmen ikisi aynı değildir. Saldırganlık bir davranış, öfke bir duygudur. Öfke birçok saldırganlık biçiminin arkasında yatan dürtü ya da güdü olarak görülmektedir. Öfke bazen saldırganlığa yol açar, fakat her zaman saldırgan davranışın bir başlatıcısı değildir. Öfkesini uygun şekilde yönlendiremeyen bireylerin de kendini önemsiz hissetmesi, saldırganlığı ortaya çıkarabilir. Özellikle yaşamın erken döneminde çocuklara öfkelerini kontrol edebilmenin öğretilmesi, saldırganlığın önlenmesinde önemli bir adımdır.

ÇOCUKLUKTA ÖFKE:

Öfke gelişimini çocuklarda şu şekilde özetleyebiliriz;

© Bebeklikte öfke vücut hareketinin önüne geçilmesinin sonucudur.

© İlk çocukluk çağında öfke, oyuncaklarla oynamasının, alışkanlıklara mâni olunmasının; ilgi duyulan bir faaliyetin, bir hareketin, yapılmak istenen bir işin önüne geçilmesinin sonucunda doğar.

© Biraz daha ileri yaşlarda, vücut hareketinin önüne geçilmesinin yanında bazı sosyal durumlar da öfkelenmekte etkili olur.

ÖFKE NEDENLERİ:

© Genetik yada fizyolojik bir nedeni olabilmektedir. Bazı çocukların doğuştan daha sinirli, alıngan ve kolayca öfkelenebilen bir yapıda olduklarına dair kanıtlar vardır.

© Haksızlığa uğramak ve fiziksel cezaya maruz kalmak,

© İstekleri ve fiziksel ihtiyaçları karşılanmadığında engellenmenin yarattığı gerginlikten kurtulma isteği,

© Anne baba ve öğretmenlerin aynı durum ve davranışlar için tutarsız davranmaları, birinin takdir ettiği davranışı diğerinin cezalandırması,

© Evde ya da okulda fiziksel ve cinsel açıdan istismar edilerek benliğinin zedelenmesi,

© Kardeşi ya da diğer çocuklarla karşılaştırılması, çok sık eleştirilmesi ve çocuktan yapamayacağı şeylerin beklenmesi.

© Süregelen hastalığı olan çocukların bu hastalığın getirdiği nedenlerle engellenmesi,

© Okul başarısızlığının yarattığı yetersizlik duygusu,

Ayrıca Çocuk yakın çevresindeki büyüklerin sık öfkelendiklerini ve isteklerini bu yolla gerçekleştirdiklerini gördükçe kendisi de aynı yola başvuracaktır. Nitekim aşırı öfkenin normal sayıldığı öfkeli ailelerden gelen çocuklar, öfkelenmeyince kendilerinin dinlenmeyeceğini öğrenirler.

ÖFKENİN BELİRTİLERİ:

© Her gün sınıf arkadaşlarıyla tartışıyor ve başkalarına vuruyorsa,

© Aynı yaştaki diğer çocuklara göre daha yoğun öfke gösteriyor ve sık ağlıyorsa,

© Yanlış yaptığında yada zorlandığında çoğu zaman öfkeleniyorsa,

© Beş dakikadan uzun süren öfke nöbetine benzeyen davranışlardan yorgun düşüyorsa,

© Yaşamın her alanında öfkelenecek bir şey buluyor ve belli bir kişi yada olay nedeniyle değil genel olarak kendini öfkeli hissediyorsa,

© Bir iletişim kurma yolu veya sorunları çözme aracı olarak kullanıyorsa,

© Engellenmeye karşı toleransı düşükse,

© Olayları olduğu gibi kabullenmekte güçlük çekiyorsa,

© Küçük bir hatanın düzeltilmesi gibi başına gelen basit bir olayı bile kendisine yapılmış bir haksızlık gibi algılıyorsa

© Daha önce hiç sıkılmadan uğraştığı şeylere öfkelenmeye başladıysa, olaylarla baş etme yöntemlerinde önemli değişiklikler görülüyorsa,© Çocuk kendini öfkelendiren kişi yada duruma karsı bir şey yapamayıp kendi kendine vurarak, ”kendimden nefret ediyorum” seklinde ifadeler kullanarak öfkesini kendine yöneltiyorsa, öfke bir sorun haline gelmiş olabilir.

ÖNERİLER:

İnsan doğasına özgü bir duygu olan öfke duygusuyla yapıcı bir şekilde başa çıkmak önemlidir. Dolayısıyla öfke kontrolünde amaç öfkenin dışa vurulmasını engellemek değil öfkenin nasıl uygun bir dille ifade edilebileceğini bilmektir.

Yaşanılan bir çatışmayı çözümleme aşamasında öfkeyi etkili bir şekilde kontrol etmek için;

© Öfkesi hakkında çocukla konuşarak, öfkenin uygun şekillerde ifade edilmesi desteklenmelidir.

© Çocuğa uygulanan eğitim ve gösterilen davranışlar konusunda ortak kararlar alarak, tutarlılık olmalıdır.

© Öfke ne kadar şiddetliyse o kadar önemsenmeli, ancak çocuk öfkelenmesin diye de onun her istediğini yapması hoş görülmemelidir.

© Öfkeli olmadığı anlarda ya da az da olsa sakin kalarak zor bir durumla başa çıktığında çocuk takdir edilmelidir.

© Çocuk öfkelendiğinde etkin bir şekilde dinlemek, paniğe kapılmamak, hemen tepki göstermemek çok önemlidir.

© Öfkeyi kontrol ederek kendimize zarar vermeyi engellemenin elimizde olduğu hem anlatılmalı hem de örnek davranışlarla gösterilmelidir.

© Anne baba incindiğinde bu duygusunu paylaşarak çocuğa davranışlarının kendisi dışındaki bireyleri nasıl etkilediğini gösterebilir.

© Anne ve babanın, öfkeye çare aramaya başlamadan evvel “öfkelenmekle” çocuğun ne elde etmek istediğini anlamaya çalışması önemlidir.

© Çocuğun kendisine ve çevresine zarar vermesine engel olunmalıdır.